Peyami Safa Eserleri ve Hayatı

Türk gazeteci, hikaye ve roman yazarı. Hikaye, roman, deneme ve inceleme gibi birçok alanda eserler veren Peyami Safa; "Dokuzuncu Hariciye Koğuşu", "Matmazel Noraliya'nın Koltuğu", "Fatih Harbiye" ile "Yalnızız" gibi Türk Edebiyatının önemli romanlarının yazarı. Hikaye ve romanlarının yanı sıra köşe yazarlığı ve gazeteciliği ile de bilinir. Ayrıca Server Bedi takma ismiyle de pekçok roman yazdı. İşte, Peyami Safa'nın eserleri ve hayatı...

Doğum:        28 Nisan 1899, Fatih/İstanbul

Ölüm:          15 Haziran 1961 (62 yaşında), Kadıköy/İstanbul

Meslek:       Yazar, gazeteci, öğretmen, fikir insanı

Edebi Türü: Psikolojik, polisiye

Peyami Safa Hayatı

. Peyami Safa, Servet-i Fünün dönemi şairlerinden İsmail Safa ile Server Bedia Hanım'ın çocuğu olarak 2 Nisan 1899'da Fatih ilçesi Gedikpaşa semtinde doğdu. İsmini aile dostları olan şair Tevfik Fikret verdi. Sivas'a sürgüne gönderilen babasının orada geçirdiği hastalıktan ölmesi üzerine iki yaşında yetim kaldı. Babasını kaybeden Peyami Safa'nın çocukluğu annesi ve kardeşiyle birlikte zor şartlarda geçti.

. Peyami Safa, ilköğrenimine Gedikpaşa’da Menbau’l-İrfan İptidai Mektebinde (ilkokul) başladı. Dokuz yaşında iken sağ kolunda başlayan ve 17 yaşına kadar süren kemik veremi hastalığı nedeniyle düzenli bir eğitim alamadı. Yakalandığı kemik veremi hastalığındaki psikolojisini "Dokuzuncu Hariciye Koğuşu" romanında işledi.

. 1910’da Fatih’teki Vefa İdadisi’ne (Vefa Lisesi’ne) başladı ancak hastalık ve geçim sıkıntıları sebebiyle okula devam edemedi. Vefa İdadisindeki öğrenimini yarıda bıraktığından kendi kendisini yetiştirdi.

. Küçük yaşlarında  babasının yakın arkadaşlarından Abdullah Cevdet’in hediye ettiği Petit Larousse’u ezberleyerek Fransızcasını geliştirdi. Ayrıca edebi eserlerin yanı sıra  tıp, psikoloji ve felsefe kitapları ile de ilgilenerek kendini yetiştirdi.

. İlk edebi ürünlerini Vefa İdadisi'ndeki öğrenimi sırasında verdi. Peyami Safa’nın edebî hayatı on bir yaşında iken yazdığı "Piyano Muallimesi" adlı hikâye ile başladı. İlk kitabı olan Piyano Muallimesi 1910’da yayımlandı. Vefa İdadisinde öğrenci iken ayrıca "Bir Mekteplinin Hatıratı"(1913) ve "Karanlıklar Kralı" (1913) adlı hikâyelerini de yayımladı.

. Peyami Safa, ailesinin geçim yükünü hafifletmek için 1915’te Posta Telgraf Nezareti’nde çalışmaya başladı.

. 1917’de Boğaziçi'ndeki Rehber-i İttihad Mektebinde öğretmenlik  ve 1918’de ise Düyûn-ı Umûmiye İdaresi’nde memurluk yaptı. Babası gibi şair olan amcaları Ahmed Vefa ile Ali Kâmi'nin yönlendirmesiyle edebiyata başladı. 1918 yılında ağabeyi İlhami Safa ile çıkardığı “Yirminci Asır” adındaki gazetede ”Asrın Hikayeleri” adlı öykülerini yayınlayarak gazetecilik ve yazı hayatına başladı.

. Daha sonraki yıllarda ise  Son Telgraf, Tercüman-ı Hakikat, Cumhuriyet, Milliyet, Tasvir-i Efkâr, Tercüman ve Son Havadis gazetelerinde çalıştı. Kültür Haftası ve Türk Düşüncesi dergilerini yayımladı. Peyami Safa 1961 tarihinde öldüğünde Son Havadis gazetesinin başyazarıydı.

. 1928-1940 yılları arasında Cumhuriyet gazetesinde hem Peyami Safa hem de Server Bedi imzasıyla yazılar yazdı. Nazım Hikmet, Necip Fazıl, Yakup Kadri, Ahmet Haşim, Cahit Sıtkı, Nurullah Ataç, Aziz Nesin, Orhan Seyfi Orhon, Muhsin Ertuğrul  ve Yusuf Ziya Ortaç gibi edebiyatçılarla aynı dergi ve gazetelerde  yazılar yazan Safa, birçok isimle kalem kavgasına girdi, edebi ve siyasi tartışmalar yaşadı.

. 1938 yılında Nebahat Erinç ile evlendi.

. Peyami Safa, Erzincan'da yedek subay olarak görev yapan oğlunu 27 Şubat 1961'de kaybetmesinin ardından büyük acı yaşadı. Oğlunun vefatından 4 ay sonra 15 Haziran 1961'de Çiftehavuzlar'da bir arkadaşının evindeyken tansiyon yükselmesi sonrasında beyin kanaması geçirerek hayata veda etti.  

. Peyami Safa’nın kabri Edirnekapı Şehitliğindedir.

Peyami Safa Edebi Kişiliği 

. Türk Edebiyatında psikolojik roman türünün ustalarındandır.

. Türk Edebiyatında polisiye roman türünün temellerini atan yazarlardan biridir.

. Eserlerinde olaya değil, psikolojik tahlillere ve ruh çözümlemelerine ağırlık vermiştir.

. Peyami Safa'yı etkileyen en önemli yazarlar Mauppasant ve Emile Zola olmuş olup, hikaye ve romanlarında özellikle Mauppasant'ın izleri görülmektedir.

Peyami Safa Eserleri

Öykü

• Piyano Muallimesi (1910) 
• Bir Mekteplinin Hatıratı (1913)      
• Karanlıklar Kralı (1913)                                                                
• Gençliğimiz (1922) 
• Siyah Beyaz Hikayeler (1923)
• Ateş Böcekleri (1925)
• İstanbul Hikayeleri (1924)
• Hikayeler (Halil Açıkgöz derledi, 1980)

Roman

• Şimşek (1923) 
• Sözde Kızlar (1923)                                                                           
• Mahşer (1924)                                                                    
• Bir Akşamdı (1924)
• Süngülerin Gölgesinde (1924)
• Bir Genç Kız Kalbinin Cürmü (1925)
• Canan (1925)
• Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (1930)
• Fatih Harbiye (1931)
• Atilla (1931)
• Bir Tereddüdün Romanı (1933)
• Matmazel Noraliya'nın Koltuğu (1949)
• Yalnızız (1951)
• Biz İnsanlar (1959)

Piyes (Oyun)

• Gün Doğuyor (1932) 

Fikri Eserleri (Deneme-İnceleme)

• Türk İnkılâbına Bakışlar (1938)
• Büyük Avrupa Anketi (1938)
• Felsefi Buhran (1939)
• Millet ve İnsan (1943)
• Mahutlar (1959)
• Mistisizm (1961)
• Nasyonalizm (1961)
• Sosyalizm (1961)
• Doğu Batı Sentezi (1963)
• Sanat Edebiyat Tenkid (1970) 
• Osmanlıca, Türkçe, Uydurmaca (1970)
• Sosyalizm Marksizm Komünizm (1971)
• Din İnkılâp İrtica (1971)
• Kadın Aşk Aile (1973)

Server Bedi Takma İsmi

Peyami safa, para kaygısıyla yazdığı sıradan polisiye ve aşk romanlarında annesi Server Bedia'nın adından esinlenerek "Server Bedi" takma adını kullandı. Server Bedi ismiyle yayımladığı ”Cingöz Recai” polisiye romanı büyük ilgi gördü. Cingöz Recai tiplemesini Fransız yazar Maurice Leblanc'ın Arsen Lüpen karakterinden esinlenerek oluşturdu. Server Bedi ismiyle yazdığı “Cumbadan Rumbaya” ve “Selma ve Gölgesi” adlı romanları da büyük ilgi çekti.

Server Bedi Takma İsmiyle Yazılan Bazı Kitapları

Cingöz Recai Serisi, Karım ve Metresim, Sabahsız Geceler,  Hep Senin İçin, Sinema Delisi Kız, Çalınan Gönül, Cumbadan Rumbaya, Serseri, Dizlerine Kapansam, Korkuyorum, Uçurumda Bir Genç Kız, Deli Gönlüm, Selma ve Gölgesi, Mavi Kelebek, Polis Tuzağı.

Peyami Safa Eserleri İle İlgili Notlar

. Peyami Safa’nın  kemik veremi hastalığı ile boğuştuğu çocukluk ve ilk gençlik yıllarının izlerini taşıyan "Dokuzuncu Hariciye Koğuşu" romanı Türk edebiyatının ilk otobiyografik romanıdır. Bilinç akışı tekniğinin ustaca kullanıldığı bu roman, psikolojik roman olarak Türk Edebiyat tarihinde önemli bir yere sahiptir. Peyami Safa, "Dokuzuncu Hariciye Koğuşu" eserini arkadaşı Nazım Hikmet'e ithaf etti. Romanda, bacağında kemik veremi hastalığı olan on beş yaşındaki bir gencin hastalığı sebebiyle yaşadığı acı ve sıkıntıları işledi.

. Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, ben anlatımlı bakış açısıyla kaleme alınmış romandır. Peyami Safa ben anlatım formatıyla ikinci bir roman kaleme almadı.

. Peyami Safa, Fatih-Harbiye romanında Doğu-Batı çatışmasını ve bunun genç nesillere olan etkisini bir genç kız ile onun ailesi, arkadaşları ve sözlüsü ekseninde işledi. Romanda Fatih-Harbiye tramvayının birbirine bağladığı Fatih semti Doğu’yu, Beyoğlu ise Batı’yı temsil eder.

. Peyami Safa'nın 1938'de yayımlanan "Büyük Avrupa Anketi" adlı kitabı, yazarın 1936 yılında çıktığı Avrupa seyahatini, özellikle kendisini etkileyen Fransa ile ilgili izlenimlerini ve fikirlerini anlatır. 

. 1949'da yayınlanan "Matmazel Noraliya'nın Koltuğu"  romanında, tıp öğrenimi yaparken bunalıma girerek felsefeye yönelen ve sonunda mistik dünya görüşünde karar kılan bir gencin öyküsü anlatılır.

. "Biz İnsanlar" romanı Peyami Safa'nın son romanıdır.

. Peyami Safa kitapları arasında Dokuzuncu Hariciye Koğuşu ve Fatih-Harbiye adlı kitapları Miili Eğitim Bakanlığı tarafından ortaöğretim öğrencilerine tavsiye edilen 100 Temel Eser arasındadır. 

Diğer Yazarlar

.  Ahmet Hamdi Tanpınar

.  Orhan Pamuk

.  Yusuf Atılgan